Το άρθρο γράφει ο Παναγιώτης-Κυριάκος Αρώνης «Τσουλάκος» και αποτελεί μέρος από το προσωπικό ιστορικό και συγγραφικό αρχείο του «Η Ελαφόνησος από τις ημέρες του Σταυριανού Αρώνη έως σήμερα».

    Η πανδημία της Ισπανικής γρίπης κάνει την εμφάνισή της το Φεβρουάριο του 1918, όσο οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου συνεχίζονταν, και

ολοκλήρωσε τον κύκλο της τον Απρίλιο  του 1920, αφήνοντας πίσω της 500 εκατομμύρια  κρούσματα και περίπου 50 εκατομμύρια θανάτους. Η Ισπανική γρίπη πιθανότατα προήλθε από την Άπω  Ανατολή, ονομάσθηκε όμως Ισπανική γρίπη γιατί οι πρώτες αναφορές για την πανδημία προήλθαν  από τον Τύπο της Ισπανίας  η οποία δεν συμμετείχε στον πόλεμο. Η διαδρομή της πανδημίας πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα στάδια :
1) από τον Φεβρουάριο του 1918 έως τον Ιούνιο  του 1918
 2)από τον Αύγουστο του 1918 έως τον Δεκέμβριο του 1918 ( που ήταν ο φονικότερος)
3)από τις αρχές του 1919
 4)την άνοιξη του 1920.  

    Στην Ελλάδα τα πρώτα κρούσματα της Ισπανικής γρίπης εκδηλώθηκαν στην  Θεσσαλονίκη και την Πάτρα κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο του 1918. Η Ελλάδα χτυπήθηκε περισσότερο  από το δεύτερο κύμα της πανδημίας, από τον Αύγουστος του 1918 έως το Δεκέμβριο 1918. Τα κρούσματα το 1919 και το 1920 ήταν λιγότερα εν συγκρίσει με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Παρόλο που ο Τύπος της εποχής τον Οκτώβριο  του 1918 αναφέρει «...αλάβωτοι από την επιδημία παραμένουν η Λακωνία η Ακαρνανία και τίνες των νήσων...» εν τούτοις η έρευνα που έγινε σε μια μικρή μόνο περιοχή των Βατίκων , το Λαφονήσι και τον Κάτω Κάμπο  τα θύματα της πανδημίας που αναφέρονται διαψεύδει απόλυτα τον γράφοντα.

    Παρακάτω παρουσιάζονται από το προσωπικό αρχείο τα θύματα που νόσησαν και κατέληξαν από τον φονικό ιό της Ισπανικής γρίπης καθώς και πρωτογενείς  πηγές όπως μου τις αφηγήθηκαν οι αυτοβιογραφούμενοι.

 ΛΑΦΟΝΗΣΙ
-Πέτρος Κύρ.Αρώνης «ο Κυριακάκος» 1898- Ιούνιος 1918 ετών 20. Ναύτης στο Ναύσταθμο του Πόρου νόσησε από τον ιό και σε δύο ημέρες πέθανε.
-Ιωάννης Π.Νικηφόρος «ο Κουλεντάκος» 1914-  10 Ιουλίου 1918 ετών  4.
-Νικόλαος Παντ.Τσάκος «ο Παντελάκος» 1898 -3 Αυγ.1918, ετών 20. Ναύτης νόσησε από την επιδημία της «Ελονοσίας» που την ίδια εποχή με την Ισπανική γρίπη  «θέριζε» το Στρατό.
 -Ηρακλής Χαρ.Ανωμήτρης 1846- 6 Αυγούστου 1918, ετών 74.
 -Μαρίτσα Δημ. Μέντη «η Καλιφρουνού» 1873- Οκτ.1918 ετών 45. Πέθαναν την ίδια εποχή  με την επιδημία και τρία παιδιά της.
 -Σπύρος Δημ..Μέντης   1909 -1918  ετών 9.
-Στυλιανή Δημ..Μέντη  1913-1918  ετών 5.
- δεν διασώθηκε το τρίτο όνομα.                                                                                                             
 
ΜΑΡΤΥΡΙΑ
- «....μου έλεγε η μάννα μου ότι από το σπίτι του παππού μου του γέρου Καλιφουρνά μέσα σε έξη μήνες, από τον Ιούνιο μέχρι το Δεκέμβρη του '18, από τη γρίπη έχασε τρία αδέλφια και πέθανε και η μάννα τους η         γιαγιά η Καλιφουρνού 45 χρονών....»
Αφηγητής 5 Ιουλίου 2017

- Ιωάννης Λεων.. Λιάρος ο «Τσίγκος»
-Μαρούλη Χ..Αρώνη «η Κουβαράκενα»1871- 25 Νοέμβ 1918 ετών 47.  
 -Σταυρούλα Ιωαν. Αρώνη «η Κριαρακίτσα» 1900-Δεκ.1918 ετών 18.
-Κυράννη Γ. Σούκου-Αρώνη «η Πιστολίτσα» 1896-Δεκ. 1918 ετών 22.
-Γρηγορία Στ.Αρώνη «η Ρίτσενα» 1865-12 Δεκ. 1918 ετών 53.
-Νικόλαος ιερέως Παναγ..Μέντης «ο Παπαδονικόλας 1885 -18 Δεκ 1918 ετών 33.

-Μερόπη Χ. Αρώνη «η Κριαράκενα», 1895-20 Δεκ.1918 ετών 23.
-Κλεοπάτρα Ηρ. Ανωμήτρη «η Ηρακλήνα» 1860-1 Γενάρη 1919 ετών 58.

ΠΟΡΟΚΟΠΙΑ  (ΛΑΤΟΜΕΙΟ)       
  -Από την 4μελής οικογένεια του Γρηγόρη Παν. Χριστοδουλάκου που αφανίστηκε από τις επιδημίες από τη περίοδο 1912-13 με την «ελονοσία» που μάστιζε το Κάτω Κάμπο εξ αιτίας της Λίμνης που πέθανε ο Γρηγόρης Π. Χριστοδουλάκος, και σε σαράντα ημέρες πέθανε και  η γυναίκα του Καλλιόπη από την ίδια νόσο. Το 1918 πέθανε η δεύτερη κόρη του
-Κανέλλη Γρηγ..Χριστοδουλάκου 1903- Οκτ 1918 ετών 15.
Επέζησε μόνο η πρώτη του κόρη Μαρία Παν Λιάρου -Χριστοδουλάκου η «Μπολσεβίκενα»,που το 1927 εγκαταστάθηκε με την οικογένεια της στο Λαφονήσι.
-Μαρούλη Ελευθερίου Νικηφόρου-Μέντη 1890 - 6 Αυγ 1918 και τα δύο δίδυμα μωρά της.
- Ελένη  Ελ. Νικηφόρου Φεβ 1918-24 Δεκ.1918
-Ειρήνη Ελ Νικηφόρου Φεβ 1918-26 Δεκ 1918
Μετά το θάνατο της γυναίκας του και των παιδιών του ο Λευτέρης Νικηφόρος εγκαταστάθηκε και παντρεύτηκε  στο Λαφονήσι.   
                                                  

 ΜΕΓΑΛΗ ΣΠΗΛΙΑ
  -Γεώργιος Γρηγ..Χριστοδουλάκος  1883-Δεκ 1918

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Από όλη την περιοχή των Βατίκων ο οικισμός του Αγίου Γεωργίου αναφέρεται να έχει πληγεί περισσότερο από την Ισπανική Γρίπη και να θρηνεί έναν μεγάλο αριθμό των κατοίκων της 

-Κων\νος Χαρ.Κατζηλιέρης   1885-  19 Δεκ. 1918   ετων 33.        
-η γυναίκα του Ελένη             1887-   Δεκ 1918    ετών 31.
-η κόρη τους Γεωργία Κ. Κατζηλιέρη    1912-  Δεκ 1918  ετών 6.
-Από την 5μελή οικογένεια του Ζαχαρή Ιωαν Κοντάκου που δοκιμάστηκε  από  της επιδημίες, το 1914 πέθανε ο Ζαχαρής από την επιδημία της Ελονοσίας, το 1918 πέθαναν τα παιδιά του.

  -Ειρήνη Ζαχ. Κοντάκου 1909 - Δεκ . 1918  ετών 9 .
-Γρηγόρης Ζαχ  .Κοντάκος 1913-Δεκ 1918     ετών  5.
 Επέζησε η γυναίκα του Αναστασία και ο γιος του Γεώργιος Ζαχ..Κοντάκος που το 1920 εγκαταστάθηκαν στο Λαφονήσι.
Δυστυχώς δεν διασώθηκαν τα ονόματα των θυμάτων, όμως ο απόηχος του θανάτου που έπεσε στον οικισμό έφτασε μέχρι τις ημέρας μας, να τη μας πληροφορεί ο μπάρμπα Μήτσος ο Παλεθρόμητσος από το Λαφονήσι.                              

 ΜΑΡΤΥΡΙΑ                                                                                   
 « ...το 1918 είχαμε αποκλεισμό, ήταν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, είδαμε  πείνα, είδαμε αρρώστιες, πεθαίνανε και μένανε άθαφτοι.  Είχε πέσει μία γρίπη όπου την έλεγαν Ισπανική γρίπη, πεθάνανε πολλοί στ' Αλαφονήσι, έξω στο Κάμπο στον Αγιώργη πεθάνανε οι περισσότεροι, ένας γέρος στεκότανε μόνο στα πόδια του ο Παναγιώτης ο Νικηφόρος ο Χιλιώτης 65 χρονών, αυτός έπινε πολύ κρασί και δεν το νέπιασε καθόλου η γρίπη, ήβρε  αρκετό και στα βαρέλια των πεθαμένων , έπινε καλά, και έβανε τους πεθαμένους σ΄ενα σακί ,άνοιγε γούβες και τους έριχνε και δύο μαζί, θειός  σχωρέστονε ,Αγία η ψυχή του...»
Αφηγητής  Δεκέμβριος 1990, Δημήτριος Χαρ, Μέντης «ο Παλεθρόμητσος»                                                     
  -  Την πληροφορία του μπάρμπα Μήτσου μας την διαβεβαιώνει και ο αγαπητός φίλος μου και συμπατριώτης μας  ο Ανδρέας Ν. Κατζηλιέρης από τον Αγιο Γεώργιο.                                                                                                      
                       
 ΜΑΡΤΥΡΙΑ       
«..το 1918 στη γρίπη, ο Παναγιώτης ο Νικηφόρος ο Χιλιώτης που τον λέγανε, αυτός με είχε  βαπτίσει, ήταν πολύ γερός άνθρωπος, όσοι πεθαίνανε, άνοιγε λάκκους και έναν  έναν  που πέθαινέ τον έβανε στον όμω  και πήγαινε και τον έχωνε ,πεθάνανε πολλοί  τότες, του πατέρα μου κάτι ξαδελφάδες, του μπάρμπα Πιερή του Κουντούρη κάτι αδελφάδες, μου λέγανε κάτι κοπέλες σαν τα κρύα νερά, οι κοτσίδες τους ήτανε μέχρι κάτω...»
Αφηγητής   4 Ιουλίου 2019 Ανδρέας Ν. Κατζηλιέρης. Αγιος Γεώργιος.   
                                           
     Εύχομαι να γίνει κάποια εντατική έρευνα και από  τα υπόλοιπα χωριά των Βατίκων ώστε κάποια στιγμή να γνωρίζουμε περίπου τον αριθμό των θυμάτων της περιοχής μας από  την περίοδο της Ισπανικής γρίπης...

Πληροφορίες
*Αρχείο Παναγιώτη Κυριάκου Αρώνη «Τσουλάκου» «Η Ελαφόνησος από τις ημέρες του Σταυριανού Αρώνη έως σήμερα», ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Επιδημίες, Ισπανική γρίπη 1918,Ελονοσία,...

*Γιάννης Μουρέλος. «Η Ισπανική γρίπη του 1918-1920.Μια πανδημία την επαύριο του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου»